Số liệu của Bộ Công Thương cho thấy Mỹ và Trung Quốc là hai đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam.
Việt Nam xuất khẩu nhiều sản phẩm nhất sang Mỹ và Trung Quốc nhập khẩu nhiều sản phẩm nhất.
Trong nửa đầu năm 2022, Việt Nam là đối tác thương mại lớn thứ 7 của Hoa Kỳ với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 70 tỷ USD, tăng 30,8% so với cùng kỳ năm 2021 và chiếm 2,7% tổng kim ngạch xuất khẩu của Hoa Kỳ. Xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ đạt 63,9 tỷ USD trong khi nhập khẩu từ Mỹ là 6,1 tỷ USD, tăng 6,1% so với cùng kỳ năm ngoái.
Việt Nam xuất siêu với Mỹ 57,8 tỷ USD và đứng thứ ba trong số các nước có thặng dư thương mại lớn nhất với Mỹ (sau Trung Quốc với 200,1 tỷ USD và Mexico với 63,4 tỷ USD) trong năm ngoái.
Bảy tháng đầu năm 2022, Việt Nam xuất siêu với Hoa Kỳ 49,1 tỷ USD (tăng 29,6% so với cùng kỳ năm 2021).
Theo Bộ Công Thương, nguyên nhân chính dẫn đến xuất siêu với Mỹ là từ tính chất bổ sung của hai nền kinh tế.
Một lý do quan trọng khác là thương mại toàn cầu căng thẳng kể từ năm 2018, đã chuyển chuỗi cung ứng sang Việt Nam, góp phần thúc đẩy mạnh mẽ xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ.
Rủi ro
Trong khi xuất khẩu sang Mỹ đã lập kỷ lục mới trong những năm qua, thì thâm hụt thương mại của Việt Nam với Trung Quốc ngày càng gia tăng. Từ tháng 1-8 / 2022, Việt Nam nhập siêu 47,8 tỷ USD, tăng 21,9%, chủ yếu là nguyên liệu, thiết bị, máy móc sản xuất trong nước.
Thặng dư thương mại giữa Việt Nam và Mỹ đã khiến phía Mỹ nhiều lần đặt vấn đề cân bằng quan hệ thương mại, nhất là thời Tổng thống Mỹ Donald Trump. Khi đó, Việt Nam đang chịu sức ép từ việc Mỹ đe dọa áp thuế và trừng phạt cao.
Với những nỗ lực ngoại giao lớn, đầu năm 2021, Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR) tuyên bố không đề xuất Chính phủ Hoa Kỳ áp thuế và trừng phạt đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam (như Hoa Kỳ đã làm với Trung Quốc).
“Việc USTR đưa ra kết luận cuối cùng không áp thuế đối với hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam trong hai vụ việc liên quan đến điều tra tiền tệ và gỗ đã có ý nghĩa tích cực đối với quan hệ kinh tế – thương mại song phương, kinh doanh, môi trường đầu tư tại Việt Nam và mối quan hệ hợp tác nhiều mặt giữa hai nước, thể hiện sự chỉ đạo quyết liệt của Thủ tướng Chính phủ về chiến lược tổng thể xử lý vụ việc và các biện pháp giải quyết, cũng như nỗ lực của các bộ, ngành, hiệp hội và doanh nghiệp cả Việt Nam và Hoa Kỳ, tránh khả năng xảy ra Mỹ áp thuế trừng phạt đối với hàng hóa Việt Nam ”, Bộ Công Thương đánh giá trong báo cáo trước Quốc hội mới đây.
Tuy nhiên, những rủi ro này vẫn tồn tại nếu Việt Nam không có các biện pháp hữu hiệu chống gian lận xuất xứ hàng hóa và bán phá giá.
Tính đến tháng 4/2022, Mỹ vẫn là quốc gia khởi xướng nhiều cuộc điều tra phòng vệ thương mại nhất đối với Việt Nam với tổng số 50 vụ, chiếm 22,5% tổng số vụ điều tra phòng vệ thương mại đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam. Các mặt hàng được điều tra rất đa dạng, từ thép, gỗ, hải sản, hàng dệt và lốp xe, đến mật ong, đệm xốp và túi dệt.
Mỹ gần đây đã gia tăng các cuộc điều tra liên quan đến việc tránh thuế đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam. Các mặt hàng bị điều tra có kim ngạch xuất khẩu lớn như ván ép (khoảng 357 triệu USD); pin mặt trời (khoảng 1,4 tỷ USD); và tủ gỗ (khoảng 2,7 tỷ USD).
Trong khi đó, Bộ Công Thương Việt Nam thừa nhận do Hoa Kỳ chưa công nhận Việt Nam có nền kinh tế thị trường nên trong các cuộc điều tra chống bán phá giá, Bộ Thương mại Hoa Kỳ sử dụng chi phí của một nước thứ ba có trình độ phát triển kinh tế tương tự như giá trị thay thế nên không phản ánh chính xác thực tiễn sản xuất của Việt Nam. Như vậy, các doanh nghiệp Việt Nam trong nhiều trường hợp sẽ phải chịu mức thuế cao hơn.
Việt Nam trong thời gian tới sẽ phải kiểm soát chặt chẽ nguồn gốc xuất xứ hàng hóa, tránh bị trở thành điểm “né thuế” của hàng hóa Trung Quốc vào Mỹ. Mặt khác, Việt Nam cũng nên xem xét mở cửa thị trường cho nhiều mặt hàng của Hoa Kỳ vào Việt Nam để giải quyết tình trạng mất cân bằng thương mại.
